Over Donker woud van Nicole Krauss

Eind augustus vorig jaar was Nicole Krauss in Nederland voor de promotie van Donker woud, de vertaling van haar roman Forest Dark. De grote zaal van het Compagnietheater aan de Kloveniersburgwal was afgeladen vol. Bij haar eerste optreden in Nederland was dat heel anders. De geschiedenis van de liefde was net uitgekomen en ze werd geïnterviewd in een klein café, waar de helft van de aanwezigen gewoon lekker een biertje zat te drinken. Nicole Krauss was toen nog vrij jong, maar ze sprak heel onbevangen en had op iedere vraag een afgerond antwoord. Na afloop kreeg ze een Edammer kaas cadeau, die ze stiekem aan mij gaf omdat ze zichzelf niet samen met een kaas in het vliegtuig naar Noorwegen zag stappen. Ik heb er nog heel lang van gegeten.

Haar volgende boek was Great House. Omdat het een dik boek was en de aangeboden vertaaltijd vier maanden was, besloot ik een co-vertaler te zoeken, en dat werd Tjadine Stheeman, iemand die dezelfde vertaalopleiding heeft gevolgd  als ik. De meeste vertalers doen dat niet graag, samen een boek vertalen, maar nood breekt wet. Het grote huis bestaat voor 50 procent uit vrouwenstemmen en voor 50 procent uit mannenstemmen, dus de verdeling was snel gemaakt. Natuurlijk hadden we een aantal vragen, ik heb altijd vragen. Ik word liever aangezien voor dom dan voor lui. Nicoles uitgever verbood het ons echter om Nicole vragen te stellen. Ze scheen zenuwachtig te zijn over de ontvangst van het boek, en de uitgever wilde geen risico nemen door haar met vragen lastig te vallen. Het grappige was dat Nicole Krauss me dat later verweet; ze herinnerde zich nog goed dat ik haar de vorige keer juist wél het een en ander had gevraagd.

Ik heb nog eens opgezocht wat ik haar tijdens het vertalen van Forest Dark heb gevraagd. Ik vertaalde dat boek vanuit een manuscript. Dat is momenteel gangbaar. Het is tegenwoordig ondenkbaar dat je de roman van een nog levende schrijver vanuit de gebonden uitgave vertaalt, zoals ik destijd met The Counterlife van Philips Roth heb gedaan.

Soms stuit je op een zelfstandige naamwoorden, zoals ‘lover’ of ‘poet’, zonder verdere context, maar weet je niet of het een vrouwelijk of mannelijk woord is, en dat vraag je dan.

Halverwege het boek staat: On the way back to bed, I removed a few items of clothing from my suitcase and stuffed them into a plastic bag I found under the sink. For the sake of unpreparedness, I could say. For the sake of unpreparedness, ‘omwille van het onvoorbereid zijn’: dat is wat er staat, maar wat betekent dat?

En dan waren er nog de onbedoelde woordherhalingen, ‘petite’, ‘klein van stuk’, is het de bedoeling dat er een link tussen die twee vrouwen wordt gelegd, de vermoedelijke tikfouten en de vergissingen in citaten uit het Duits. Nicole gaf altijd antwoord en ik kreeg ook altijd haar eigen correcties zodra ze die had ingevoerd. Ik kan dus naar waarheid zeggen dat ik de tekst hebt vertaald zoals die in september 2017 in Amerika werd gepubliceerd. Soms werden mijn opmerkingen ook naar de andere Europese vertalers doorgestuurd.

Waarom maakte Nicole Krauss zich eigenlijk zenuwachtig om de ontvangst van Het grote huis? Ik denk dat het te maken had met de hoge verwachtingen die iedereen van haar nieuwe roman had, terwijl Nicole zelf wist dat ze een nieuwe weg was ingeslagen. Als je kijkt naar de personages in Het grote huis, zul je zien dat geen van hen even innemend is als de personages in De geschiedenis van de liefde. Nicole had waarschijnlijk beseft dat ze als schrijfster alleen kon groeien door af te zien van het vasthouden aan een succesformule.

Wat betreft Donker woud, voor mij was de terugkeer van alweer een oude man heel interessant. Waarom heeft een jonge vrouwelijke schrijver ‘oude mannen’ nodig in haar werk? Ik heb ook Kroniek van Perdepoort vertaald, een geweldige Zuid-Afrikaanse roman van Anna Louw, en daarin is ook een centrale rol weggelegd voor een oude man. Om die reden vond ik het gebruik van het personage Epstein in Donker woud extra interessant. Maar nog interessanter was Nicoles antwoord. Ze zei: mannen, of oude mannen, kunnen dingen doen en zeggen die door lezers niet worden geaccepteerd van vrouwen. De rol van vrouwen wordt nog steeds ingeperkt. Dramatisch gezien kun je een breder terrein bestrijken: mannen kunnen nu eenmaal veel  meer grenzen overschrijden zonder dat er iemand naar taalt. Misschien is dat een onderwerp om in een leesclub aan te kaarten.

De moed om niet te beantwoorden aan de verwachtingen van het grote publiek is iets waarvoor ik Nicole Krauss bewonder. Het verbaast me dan ook niet dat Donker Woud voor de WIZOprijs is genomineerd.

Dank u wel.